Siirt Fıstığı
Siirt Fıstığı Siirt ili ve çevresinde yetişmektedir. Bölgede yetişen diğer fıstık türlerine göre Siirt fıstığı, hem fiziksel olarak ve hem de lezzet bakımından diğerlerinden farklıdır. Siirt fıstığını bu kadar lezzetli ve ayrıcalıklı kılan, Siirt yöresinin iklimidir. Fıstık genellikle sıcak iklimi sevmektedir. Siirt iklimi diğer illere göre daha sıcak ve kurak geçmektedir. Siirt’e diğer illere göre nem miktarı çok az olduğundan dolayı, Siirt fıstığının arzuladığı ortam oluşmaktadır.
Siirt Fıstığı üretiminin büyük bir bölümü başta İkizbağlar (Tom Köyü) Bağtepe ve Tillo bölgesinde, Eruh, Şirvan ve Siirt İlçe merkezinin büyük bir kesiminde verimin çok iyi durumda olduğu tespit edilmiştir.
Son zamanlarda gerek Siirt Valiliği kanalı ile yöre halkının bilinçlenmesi ve üretimin artması için bir dizi teşvikler uygulanmıştır. Yapılan bu uygulamalar netice vermiş, yıllarca boş olan araziler ağaçlandırılmıştır. Siirt’e son yıllarda her geçen gün Siirt fıstığı üretimi artmaktadır. Gerek yurt dışından ve yurt içinde oluşan talep çiftçinin yüzünü güldürmüştür.
Siirt fıstığı an itibari ile ekonomik olarak bölgenin dinamiğini oluşturmaktadır. Yeşil altın diye de adlandırılan Siirt fıstığı Siirt merkezde 2020 yılı itibari ile perakende kilogram fiyatı 80 tl alıcı bulmaktadır. Türkiye’nin batısında ise kilogram perakende fiyatı 80-90 tl bandındadır. Siirt’e binlerce kişi geçimini Siirt fıstığı üzerinden sağlamaktadır. Siirt fıstığı bu özelliği ile ekonomik açıdan Siirt halkı için stratejik bir yere sahiptir. Siirt fıstığının hak ettiği yerlere kavuşa bilmesi için daha çok tanıtım organizasyonları yapılmadır.
Tadı ve görünümüyle oldukça aranan ve adı Siirt ile anılan bu fıstık türü, düşük kalorisi, kolesterol düşürücü ve zayıflatıcı özellikleri ile benzerlerinden ayrılır. Siirt fıstığının doygun protein ve yağ oranları beslenmede ve sağlıkta önemli rol oynar. Kalp hastalığı riskini azaltan Siirt fıstığı, içerdiği karbonhidrat-yağ dengesi açısından da insan sağlığı için istenilen değerlere sahiptir. Günde 10-12 adet yenilen fıstık, insan vücudunun günlük yağ ihtiyacını karşılayabilmektedir. Kolesterol içermeyen Siirt fıstığı ayrıca kandaki kolesterol düzeyini düşürmektedir. İnsan vücudunun ihtiyaç duyduğu B1, E, B, C vitaminleri ile fosfor ihtiyacını karşılayabilecek içeriğe sahiptir.
Siirt Fıstığı Ağacı Dikim Şartları ve Bakımları
Siirt fıstığı meyilli, kıraç, kireçli ve verimsiz topraklarda da yetişebilmektedir. Ancak uygun anaç, erkek ve dişi çeşit ile birlikte düz, derin ve verimli toprak koşullarında sulamayla, kaliteli ve bol ürün alınabilmektedir.
Siirt fıstığı bahçesi tesis edilecek yerlerde özellikle çiçeklenme dönemindeki düşük sıcaklık ve yağış dikkate alınarak, anaç ve çeşit seçimi yapılmalıdır. İlkbaharda soğuk havanın çöktüğü, çukur alanlarda bahçe tesisi yapılmamalıdır. Taban suyunun yüksek olduğu yerlerde mutlaka drenaj yapılmalıdır.
Doğada Bulunan Pistachio Türü (Melengiç, Buttum veya Atlantik Sakızı) Ağaçların Aşılanmasıyla Bahçe Tesisi:
Ülkemizde çok sayıda bulunan Pistachio türleri aşılama yapmak suretiyle yetiştiricilik yaygın olarak yapılmaktadır.
Ocaklarda bulunan Gövdeciklerden, zararlanmamış daha genç ve sağlıklı 2-4 cm çapında olan 3-4 tanesi bırakılarak diğere gövdecikler çıkarılır.
Aşıya hazırlık budaması ve gövde ayıklama, ağacın dinlenmede olduğu (Kasım-Mart) dönemde yapılmalıdır.
Ocak şeklinde gelişen Siirt fıstığı anaçlarında aşılama noktası topraktan 30-40 cm yüksekte olmalıdır. Çok gövdeli anaçlarda aşılama sırasında bir gövdecik soluk dalı olarak hiç kesilmemelidir. Aşı sürgünleri ana gövdeyi besleyecek duruma geldikten sonra soluk dalı olarak bırakılan dal kesilmelidir.
Doğrudan Tohum Ekimiyle Bahçe Tesisi
Arazide, ağaç yerleri işaretlendikten sonra çukurlar açılıp, her çukura en az 3 tane anaç tohumu sonbaharda ekilir. Ertesi yıl bunlardan en iyi gelişeni bırakılarak ötekiler sökülür bu çöğürler kıraç ve kurak koşullara karşı dirençlidirler. Çöğürlerin gelişme durumuna göre 4. yıldan sonra aşılama yapılabilir. Eskiden yapılan bir sistemdir, önerilmemektedir.
Çıplak Köklü Çöğür Dikimiyle
Bahçede ağaç yerleri işaretlenip buralarda çukurlar açıldıktan sonra çöğür dikimi yapılır. Bunlar yaz aylarında en az iki kez sulanmalıdır. Çöğürlerin tutma oranının düşük olmasından ve geç aşıya gelmesinden dolayı tavsiye edilen dikim şekli değildir.
Tüplü Fidan Dikimiyle Bahçe Tesisi
Tüplü fidan ile bahçe tesisi yapıldığında en azından ilk yaz 15 günde bir her fidana her sulamada 10 litre su verilmelidir. Sulanmayan koşullarda tüplü fidanla yetiştiricilik yapılacağı zaman, Sonbahar dikimi yapılmalıdır. Tüplü fidanlarla dikim, tavsiye edilen dikim şeklidir. Bu fidanlar aşılı veya aşısız tüplü olabilir. Aşılı bitkiler, aşılanan çeşide bağlı olarak 4-5 yılda verime yatabilmektedir.
Karışık Dikim
Kuru ve sulu koşullarda Siirtfıstığı sıralarının arasına bağ dikmek suretiyle tesis yapılmaktadır. Aralara bağ dikilerek yapılan tesiste birkaç yıl içerisinde bağdan verim alınabilmekte, bahçenin masrafı karşılanmakta, 12-15 yıl Siirt fıstığı tam verime yattıktan sonra bağ sökülmektedir. Bu tavsiye edilen bir durumdur.
Sulu Koşullarda Dikim
Sulanan koşullarda birim alandan fazla ürün almanın yollarından birisi, sık dikim ile yetiştiricilik yapmaktır. Bu amaçla 5-6 m sıra arası mesafede ve 3-4 veya 5 m sıra üzeri mesafelerde dikim yapılır. Sıra üzeri 2,5 m veya 3 m bırakıldığında 13-15 yıl içerisinde sıra üzeri kapanabilmektedir. Bu durumda sıra üzerindeki bitkilerden bazıları sökülebilir.
Kuru Koşullarda Dikim
Kuru koşullarda dikim aralıkları geniş tutulmalıdır. Dikim aralıkları kullanılan anaca görev 6-10 m arasında değişmektedir. Bu sistemde genellikle bıttım veya kültür Siirt fıstığı anaç olarak kullanılmakta olup 7×7 veya 8×8 m mesafelerde dikilmektedir.
DİKİM İŞLEMİ
Siirt fıstığında dikim sonbahar veya ilkbaharda yapılabilir. Ancak kışları çok sert geçmeyen yerlerde sonbahar dikimi tercih edilmelidir. Kullanılacak anaca göre sıra arası ve sıra üzeri mesafeler belirlenip, arazide bitki yerleri işaretlendikten sonra 40-50 cm genişliğinde 60-80 cm derinliğinde çukurlar açılır. Bu çukurların dibine 1-2 kürek yanmış ahır gübresi ve 100-120 gr 15-15-15 (üç on beş) gübresi ile karıştırılmış yüzey toprağı atılır ve dikim yapılır. Aşılı fidan dikiminde, aşı yerinin toprak yüzeyinde kalması gerekmektedir. Dikimden sonra can suyu mutlaka verilmelidir. Dikimle birlikte düzgün gövde ve taç oluşumu için bitkilerin dibine kazık dikilmelidir.
Yağmurların kesilmesinden sonra, fidanların çevresindeki otları temizlemek amacıyla çapa yapılır. Diğer kısımlar sürülür. Dikimin ilk yılında yaz aylarında, çöğürlere 15 gün arayla su verilmesi fidanların kurumaması ve gelişim için çok yararlıdır.
SİİRT FISTIĞI NASIL KAVRULUR? BESİN DEĞERLERİ DÜŞER Mİ?
Siirt fıstığının en önemli özelliklerinden birisi farklı bir tadı olmasıdır. Genellikle alışılmış olan tuzlu lezzetin dışına çıkarak daha tatlı bir lezzet tınısına sahiptir. Burada da Siirt ve civarında gözlenen iklim farklılığının, ısı değerlerinin ve yetiştirme aşamasında uygulanan tekniklerin öne çıktığını söylemek mümkün. Kavrulmuş olarak tüketilebildiği gibi taze olarak tüketildiğine de sık sık rastlayabiliyoruz.
Doğal olarak herkesin aklında kavrulma işlemiyle ilgili sorular dolaşıyor. Bazı fıstık türleri taze iken tüketildiğinde lezzeti standartların altında kalabiliyor. Yani bir bakıma kavrulma işlemiyle lezzeti arttırılmış oluyor. Ancak Siirt yöresinde yetişen fıstık için bunu söylemek çok mümkün değil. Aksine taze olarak tüketilirken bile lezzet bakımından istenilen standardın üzerine çıkabiliyor.
Yine de tercihinize bağlı olarak damak tadınıza uygun olan tat kavrulmuş olansa bu şekilde yemenizde bir sakınca yok. Doğrudan kavrulmuş olarak alınabileceği gibi evde de kavurma işlemini yapabileceğinizi hatırlatalım. Besin değerlerinin kavrulma işlemi esnasında düşüp düşmediği de çokça merak ediliyor. Bu aşamada en önemli kıstas kavurma işleminin doğru yapılmasıdır. Bir pişirme yöntemi olmadığı için lezzeti arttırırken kuruyemişlerde besin değerlerinin kaybolmasına sebebiyet vermez.
Siirt Fıstığını Kavurma İşlemi
Siirt fıstığının evde sahip olduğunuz imkânlarla da kavrulabilmesi mümkün. Fıstıkların kavurma işleminden önce ilk yapılması gereken şey kabuklarını kontrol etmekten geçiyor. Çoğunun kabukları bir miktar ayrık olduğundan ve diğer fıstıklara göre daha çabuk açıldığından sorun yaşamazsınız. Yine de eğer kabukları tamamıyla kapalı olanlar varsa bir pense yardımıyla çatlatarak ideal formuna getirebilirsiniz.
Bu aşamanın ardından fırına atarak boylama adı verilen teknikle bu açılmış kabukların biraz daha kendisini bırakmasını sağlıyoruz. Düşük ısılarda yapılan boylama işleminin ardından Siirt fıstıklarının kabuk bölümlerinde daha fazla ayrık kısım göreceksiniz. Ancak kavurma işlemi bununla sınırlı değil.
Tercihinize bağlı olarak fırından çektikten sonra tuz serpebilirsiniz. Bunun yanı sıra fırın daha yüksek ateşteyken tekrardan fırına verilmeli ve üzerine bir miktar su serpilmelidir. Bu serpme işlemini dilerseniz bir sprey yardımıyla yapabilirsiniz. Ayrıca elinizle de suyu üzerlerine serpebilirsiniz. Böylece hafiften nemlenecek olan fıstıkların kavrulma işlemi daha başarılı bir biçimde gerçekleşecektir.
Profesyonel bir uygulama olan kuruyemişlerin kavrulma aşaması porsiyon olarak yapılmalıdır. Çünkü çok miktarda kavurduğunuzda soğuttuğunuz fıstıkları tüketirsiniz ve geri kalanını saklarsınız. Ancak bu saklama işleminde içlerinin büzüştüğünü görebilirsiniz. Dolayısıyla direkt olarak kavrulmuş olarak Siirt fıstığı almanız sizin için daha doğru bir sipariş olacaktır. Kilosu daha uygun fiyatlara geldiği için güvenilir bir biçimde kavrulmuş olarak sipariş geçebilirsiniz.
Siirt Fıstığı Besin Değerleri
Siirt yöresinin en önemli lezzetlerinden birisi olduğu için yaş olarak satışı da mevcuttur. Fiyat olarak yaş hali daha uygun olmakla beraber kavrulmuş siparişlerde de çok büyük farklılıklar yoktur. Besin değerleri konusunda da içinizin rahat olabilir. Profesyonel bir biçimde kavrulan fıstıklar size lezzet açısından sağladığı üst düzey standardı sağlık açısından da sağlayacaktır.
Diyet yaparken ya da sağlıklı beslenmek için adım atarken mutlaka tüketmeniz gereken bir ara öğüne dönüşecek. Kuruyemiş tabaklarınızda hem tat olarak hem de sağlığınıza göstereceği faydaları bakımından vazgeçilmez bir hal alacaktır.
Vitamin ve mineralleri taze veya kavrulmuş olsa da sabit kalacağı için size mükemmel bir yarar sağlar. Bilhassa son zamanlarda daha organik besinler tüketmeye gayret ettiğimiz bir dönemde yaşıyoruz. Çerezler ise doğal besinler arasında mutlaka değerlendirmeniz gereken alternatifler arasında yer alıyor. Siirt fıstığının mucizevi etkilerini hissetmek için günde bir avuç kadar tüketmeniz yeterli olacaktır.